AVRUPA BİRLİĞİ ELEKTRONİK ADALET KONFERANSI RAPORU, PRAG, 16-19 ŞUBAT 2009
Seminer 16.02. 2009 akşamı misafirlere verilen kabul töreni ile başlamış olup, 17.02.2009 tarihli oturumların ilk gününde heyetimize sunum yapma fırsatı tanınmıştır. Sunumda özetle UYAP'ın yargı sistemine adalet, hız, doğruluk, tutarlılık, şeffaflık, etkinlik ve verimlilik getiren; zaman, maliyet ve işgücünden tasarruf sağlayan katkılarından bahsedilmiştir.
Bu cümleden özetle:
- UYAP’ın günümüzün gerekli tüm teknolojik gelişmelerini kullanarak, Adalet Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatının, bağlı ve ilgili kuruluşlarının, tüm adli ve idari yargı, yargı destek birimlerinin donanım ve yazılım olarak iç otomasyonunu ve ilgili dış birimlerle entegrasyonunu sağlayan ve e-Dönüşüm sürecinde e-Devletin e-Adalet ayağını oluşturan bir bilişim sistemi olduğu;
- Bugün itibariyle UYAP’ın ülkemizde yargı birimlerinin yaklaşık % 100’ünde işletimde olup, her türlü yargısal ve idari faaliyetler bu sistemle elektronik ortamda yürütüldüğü; sistemin idamesi için donanım ve altyapının tamamlandığı; tüm hâkim ve savcılara dizüstü bilgisayar dağıtıldığı; hâkim ve savcıların her türlü yasal kaynaklara on-line erişiminin sağlandığı;
- UYAP’ın elektronik imza alt yapısına uygun olarak yargı birimleri ile idari birimlerin tüm bilgi ve belgeleri doğru ve tutarlı, değişmez ve güvenli bir şekilde merkezi bir yerde güvenli elektronik ortamda saklanmakta olduğu ve yetkisiz erişimlere izin verilmediği;
- UYAP kapsamında diğer kamu kurum ve kuruluşlarının bilgi sistemleriyle entegrasyon çalışmaları yapıldığı; bu çerçevede entegrasyon sağlanan Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü-Adli Sicil Bilgi Sistemi’nden sabıka kayıtları, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü-MERNİS’ten nüfus kayıtları ve Adres Kayıt Sistemi’nden adres kayıtları, Emniyet Genel Müdürlüğü-POLNET’ten ehliyet kayıtlarının alınabildiği;
- UYAP uygulamaları içerisinde yargının hızlanması için mahkemelerde ve Cumhuriyet savcılıklarında iş yoğunluğu, yasa değişikliği ve benzeri hususlardan kaynaklanan maddi hata ve usul hatalarının asgari seviyeye indirilebilmesi için tüm süreçlerde öneri ve uyarılarda bulunacak "Karar Destek (Uyarı) Sistemi" geliştirildiği;
- Yine UYAP kapsamında e-imza alt yapısına uygun olarak çalışan, fonksiyonel kapsamdaki uygulamalara girdi olarak gelen veya bu uygulamalar dâhilinde üretilen tüm evrakların elektronik ortamda yönetimini, onay işlemlerinin gerçekleştirilmesini, arşivlenmesini sağlayan "Doküman Yönetim Sistemi (DYS)" geliştirildiği;
- UYAP kapsamında bulunan "Avukat Bilgi Sistemi (Avukat Portalı)" ve "Vatandaş Bilgi Sistemi (Vatandaş Portalı)" aracılığıyla avukat ve vatandaşların elektronik imza ile internet üzerinden dava dosyalarını inceleyebilmekte, sistemdeki dava dosyalarına evrak katabilmekte, yeni dava dosyası açabilmekte ve on-line harç ödeyebilmekte oldukları;
- Dava bilgileri de dâhil olmak üzere, UYAP Adalet, Avukat, Vatandaş ve diğer portallar üzerinden yapılan işlemler ile UYAP bünyesinde yayımlanan atama ve yer değiştirme gibi bilgilerle ilgili uyarı, bilgi, veri ve duyuruların, kısa mesaj (SMS) aracılığı ile kullanıcılara sunulabilmesi amacıyla yapılan “UYAP SMS Bilgi Sistemi” vatandaşların hizmetine girdiği;
- 133 Ağır Ceza Merkezinde 225 mahkemenin duruşma salonuna kurulan video konferans ve kayıt sistemleri ile gerçekleşen duruşmaların sesli ve görüntülü olarak kayıt altına alınması ve mahkemeler arasında eş zamanlı iletişim ile canlı görüşme imkânının sağlandığı;
- Projenin Türk yargı sistemine sağlamış olduğu katkılar ile vatandaş ve avukatlara sağlanan hizmetlerden ötürü yurt içinde 3 kez e-tr ödülleri ile 2008 yılında Avrupa konseyi ve komisyonu tarafından verilen “adaletin kristal terazisi” ödüllerini aldığı;
- Proje hakkında yorumlardan bahsedilerek, 2007 yılında İstanbul Boğaziçi Üniversitesinde konuşan İngiltere Adalet Bakanı “Kendilerinin de Türkiye’den öğrenecek çok şeyleri olduğunu söylediği, UYAP’tan Türk mahkemelerinde kullanılan mükemmel bir bilişim sistemi olarak bahsettiği ve projeyi yakından inceleyen kendi bakanlık temsilcilerinin kıskançlık derecesinde UYAP’a hayran kaldıklarını” ifade ettiği;
- Son olarak da AB ile üye ülkeler ile her türlü bütünleşme ve işbirliği çalışmalarına hazır olunduğu vurgulanmıştır.
Sunumumuzun yapıldığı oturumu yöneten Federal Alman Adalet Bakanlığı üst düzey yöneticisi sunum sonunda; "projeden çok etkilendiğini, tüm ülke çapında ve tüm adalet birimlerini kapsayan bu derece entegre bir projenin başka hiçbir ülkede olmadığını, bu noktada Türkiye’den alınması gereken dersler olduğunu, projenin sıra dışı ve olağan üstü olduğunu, bu birikimin mutlaka karşılıklı bilgi alışverişi ile paylaşılması gerektiğini," ifade etmiştir.
Semineri ilk günü akşamı verilen yemekte Çek Adalet Bakanı ile sohbet etme imkânı bulunmuştur. Kendileri; "UYAP’ı hayranlık verici bulduğunu, sistemi mutlaka yerinde görmek istediğini ve elektronik adalet uygulamaları konusunda Türkiye ile işbirliği yapmak istediklerini, ileriye yönelik somut adımları atmaya hazır olduklarını ve en kısa zamanda Türkiye’ye bir çalışma ziyareti yapmayı planladıklarını" söylemiştir.
Konferans sürecinde Çek Cumhuriyeti, Hollanda, Litvanya, İsviçre, Makedonya heyetleri ile yakın görüşmelerde bulunulmuş, kendilerine UYAP hakkında daha ayrıntılı bilgiler verilmiş ve karşılıklı işbirliği konusunda somut adımlar atılması ve karşılıklı çalışma ziyaretleri düzenlenmesi için karar alınmıştır.
Konferansın son günü kapanış konuşmasında Çek Adalet Bakanı yardımcısı daha etkin hızlı ve saydam adalet için elektronik adalet ve video konferans sisteminin önemi üzerinde durmuş, bu konuda ülkeler arası işbirliğinin önemini vurgulamıştır. Bu hedefi gerçekleştirmeye yönelik Avrupa Birliği ülkeleri dışında aday ülke olan Türkiye’nin UYAP ile gerçekleştirdiklerinden övgü ile bahsetmiş ve projeyi eşsiz olarak nitelemiştir.
Seminer boyunca Avrupa birliği ülkelerinin elektronik Adalet konusunda yapmış oldukları projeler incelenmiş ve bilgi notları temin edilmiş olup, bu ülkelerde yargı ile ilgili birbirinden bağımsız pek çok projenin ayrı ayrı yürütüldüğü ve birçoğunun hedefledikleri aşamaların yargıyı bir bütün olarak ele alan UYAP ile hâlihazırda gerçekleştirildiği görülmüştür.
Türkiye’nin kurulumunun henüz tamamlanması nedeniyle uygulama eksiği olan Video konferans ve kayıt sisteminin İsveç, İngiltere, Norveç, Finlandiya, Slovenya, Hırvatistan, Avusturya ve Almanya’nın birkaç eyaletinde uygulandığı gözlenmiş, uygulamaya yönelik notlar alınmıştır. Bu ülkelerin bir kısmında video konferans sisteminin cezaevlerine de kurularak mahkûmları rızalarının olması şartıyla adliyeye gitmeden cezaevinden ifadesinin alınabildiği ve avukatı ile görüştürülebildiği öğrenilmiştir. Küçük yaştaki, engelli ve yıldırılan, ayrıca yargılama yerine uzakta veya yurt dışında oturan tanıkların dinlenmesinde, bilhassa organize suç örgütlerine yönelik soruşturmalarda video konferans ve kayıt sisteminin çok etkili sonuçlar verdiği, yargılama giderlerinde ve süresinde ciddi tasarruflar sağladığı anlaşılmıştır. Bununla birlikte bu sistemde kullanılan cihazlarının kalitesinin çok önemli olduğu, tanık ve suçluların yüz ve beden hareketlerinin yargıç tarafından algılanabilmesine imkân tanıması ve yüz yüzelik ilkesinin zedelenmemesi gerektiği de vurgulanmıştır. Avrupa birliğinin video konferans sistemine ilişkin düzenleme ve direktifleri de (regulations 1206/2001, 861/2007; Directive 2004/80; Com(2004)328) temin edilmiştir. İsveç yargısının neredeyse tüm mahkemeleri bu sistem ile donattığı, Avusturya’nın sistemin kullanımı için önceden gerekli bağlantı ve ayarlamaların yapılabilmesi için randevu sistemi geliştirdiği görülmüştür.
Elektronik adalet uygulama örneklerinden Portekiz’in vatandaşlara ve avukatlara internet üzerinden sağlanan adli hizmetler yönü ile Türkiye’ye yakın bir seviyede olduğu görülmüştür. Fakat akıllı uyarı sistemleri, SMS bilgilendirme sistemi, sistemin büyüklüğü ve tüm yargı birimlerini kapsaması yönü ile UYAP yetenek, kapasite ve büyüklüğünde benzer bir proje olmadığı görülmüştür.
Ziyaretin son günü akşamı Prag büyükelçiliği ziyaret edilmiş, büyükelçi ve personeline seminer hakkında bilgi verilmiştir. Ziyarette "Avrupa Birliğine uyum sürecinde elektronik adalet uygulamaları yönü ile UYAP’ın Avrupa’da en ileri ve üstün sistem olması nedeniyle büyük katkılar sağlayacağı" değerlendirilmiştir.
Sonuç olarak; konferansın Türk Adalet Bakanlığı tarafından yargının modernizasyonu için yürütülen UYAP’ın Avrupa Birliği Adalet Bakanlıkları yüksek düzey yetkililerine tanıtımının sağlanması, bu kapsamda bazı ülkeler ile karşılıklı işbirliği yapılması ve çalışma ziyaretleri düzenlenmesine yönelik somut adımlar atılması sebebi ile ülkemiz adına oldukça faydalı geçtiği kanaatine varılmıştır.
